زخم بستر چیست؟

زخم بستر چیست و باعث چه مشکلاتی می شود؟ یکی از مشکلات شایع در بیماران و سالمندانی است که تحرک ندارند و اصطلاحاً زمین‌گیر هستند، افرادی که به هر دلیلی، قادر به حرکت نیستند و بیشتر ساعات شبانه‌روز را در بستر و یا روی صندلی چرخ‌دار می‌گذرانند، بیشترین احتمال ابتلا به این مشکل را دارند.

با دقت به این نکته که بیماری زخم بستر به خاطر تحرک نداشتن و یک جا نشستن به وجود می آید، می شود گفت که این بیماری برای یک گروه مخصوص از افراد است که نمی توانند جا به جا شوند.

عوارض زخم بستر چیست؟

زخم بستر چیست؟

زخم بستر که با نام دیگری مانند بد سور Bedsore یا زخم فشاری Pressure sore هم شناخته می شود، مشکل و ضایعه ای است که در پوست و بافت های زیر پوستی افراد به وجود می آید.

زمانی که یک فرد برای طولانی مدت در بستر باشد و تکان نخورد، به قسمتی از لایه های پوست فرد که در ناحیه های تحت فشار و بستر قرار دارند، فشار وارد می شود، این فشار ادامه دار باعث مرگ سلول های پوستی و صدمه و آسیب در این قسمت می شود.

این زخم اکثرا در قسمت هایی از بدن به وجود می آید که پوست او روی یک برجستگی استخوانی قرار داشته باشد و بین آن ها هیچ عضله ای نباشد.

زخم بستر

به نقل از cancer – آسیب به ناحیه ای از پوست ناشی از فشار مداوم بر روی آن ناحیه برای مدت طولانی. این فشار می تواند جریان خون را در ناحیه آسیب دیده کاهش دهد که ممکن است منجر به آسیب بافت و مرگ بافت شود. زخم بستر اغلب روی پوستی که نواحی استخوانی بدن را می پوشاند، مانند پشت، دنبالچه، باسن، باسن، آرنج، پاشنه پا و مچ پا ایجاد می شود. بیمارانی که قادر به بلند شدن از رختخواب نیستند یا موقعیت خود را تغییر نمی دهند یا همیشه از ویلچر استفاده می کنند، خطر ابتلا به زخم بستر را افزایش می دهند. علائم و نشانه ها شامل تغییر در رنگ پوست و تورم، گرمی، حساسیت و درد در ناحیه آسیب دیده است.

زخم بستر

علائم زخم بستر چیست؟

قبل از این که بیماری زخم بستر را درمان کنیم باید نشانه های آن را به درستی بشناسیم، نشانه های این بیماری شامل تغییراتی غیر عادی در رنگ و بافت پوست، متورم شدن و التهاب، از زخم مایعاتی ترشحاتی می شود، تغییر کردن دمای پوست در مقایسه با قسمت های دیگر ( اطراف زخم بستر احتمال دارد در زمان لمس کردن به شکل غیر عادی گرم یا سرد باشد).

 انواع زخم بستر

زخم بستر یکهو شکل نمی گیرد و مرحله های مختلف دارد، در ابتدا سطحی است و اگر آن درمان نشود شدیدتر می شود تا موقعی که بافت پوست و عضله در قسمت صدمه دیده به طور کامل از بین می رود.

زخم بستر 4 مرحله دارد که اگر درمان آن را در مرحله های اول انجام دهید خیلی راحت است، این 4 مرحله عبارت اند از:

مرحله اول:

در مرحله ابتدایی که این بیماری حالت خفیفی دارد و تازه در حال شکل‌گیری است با علائمی مانند درد، سوزش و خارش پوست خود را نشان می‌ دهد که تمامی این موارد در لایه‌های روی پوست ممکن است اتفاق بیفتد.

در افرادی که رنگ پوست آن ها روشن می باشد، پوست قرمز می شود و زمانی که با انگشت به زخم فشار وارد کنیم سریعا سفید نمی شود.

در مرحله ی اول درمان زخم آسان تر و در زمان کوتاه تر انجام می شود، شما می توانید در چند روز زخم های به وجود آمده را درمان کنید.

مرحله دوم:

این مرحله نسبت به مرحلهٔ اول کمی سخت‌تر به نظر می ‌رسد به طوری که ممکن است قسمت‌هایی از پوست بدن شما از بین برود و یا روی ناحیه آسیب دیده از پوست خود چیزهای شبیه به تاول، زخم‌های باز و دردناک مشاهده کنید.

مرحله سوم:

در این مرحله بافت‌های پوستی کاملاً از بین می‌ روند و زخم‌ها کاملاً دهان باز می ‌کنند و چربی‌های زیرپوست دیده می ‌شود، در این مرحله بهترین روش درمانی استفاده از دستگاه‌های پیشرفته لیزری موجود در فیزیوتراپی‌ها است.

مرحله چهارم:

شدت و جراحات زخم بستر در این مرحله به حدی می ‌باشد که تمام بافت‌های پوستی، استخوان و عضلات زیرین آن از بین می‌رود زخم در این مرحله وسیع‌تر شده و کاملاً باز و گود می ‌باشد.

در داخل این زخم در این مرحله استخوان و تاندون ها دیده می شود، درمان این مرحله از زخم بسیار سخت و دشوار می باشد و باید فرد جراحی شود و بافت مرده را از بدن فرد خارج می کنند.

زخم بستر معمولاً در چه نواحی ایجاد می ‌شود؟

در افرادی که زمان زیادی در بستر به پشت و رو به سقف دراز کشیده اند، این زخم در قسمت های زیر مشاهده می شود:

• پشت سر
• پشت استخوان‌های کتف
• پشت استخوان خاجی دقیقا بین دو برجستگی باسن
• پشت پاشنه پا

در افرادی که زمان طولانی به سمت شانه دراز بوده اند، این زخم در قسمت های زیر به وجود می آید:

• کناره‌های سر
• گوشه لاله گوش
• روی برجستگی کناری لگن (تروکانتر بزرگ)
• روی برجستگی کناری زانو (پوست روی سر استخوان نازک‌نی)
• روی پوست قوزک خارجی

در افرادی که زمان زیادی روی ویلچر نشسته اند، این زخم در قسمت های زیر به وجود می آید:

• پشت استخوان خاجی دقیقا میان دو برجستگی باسن یا روی برجستگی باسن
• پشت استخوان‌های کتف یا ستون مهره
• پوست روی ساعد یا ران در جایی که فرد به صندلی تکیه می ‌دهد

دوره درمان زخم بستر چند روزه است؟

این زخم با توجه به مرحله خود، مدت زمان درمان متفاوتی دارد، در بعضی از مواقع احتمال دارد طی چند هفته فرد بهبود یابد و در بعضی مواقع احتمال دارد ماه ها زمان ببرد، هیچ وقت نمی شود یک زمان مشخص برای درمان این بیماری تعیین کرد.

عواملی که می تواند خطر بروز زخم بستر را افزایش دهند:

1. مشکلاتی که به مدیریت کردن مثانه یا روده ارتباط دارد.
2. مبتلا بودن به بیماری که بهبود و درمان را با مشکل مواجه کند مانند دیابت.
3. استعمال سیگار: این کار موجب خشکی پوست می شود و جریان خون به پوست را کم می کند.
4. داشتن تغذیه ای که مناسب نباشد، رژیم غذایی که فیبر در آن وجود ندارد می تواند باعث به وجود آمدن پوست ناسالم و بهبودی آهسته زخم شود.
5. بالا بودن سن افراد: وقتی سن بالا می رود، پوست نازک تر، خشک تر و غیر انعطاف پذیر تر می شود در نتیجه به راحتی پوست آسیب می بیند.
6. داشتن شرایطی که از حرکت آسان افراد جلوگیری می کند مثل آسیب نخاعی، فلج، کما یا جراحی که باعث استراحت طولانی می شود.

عوارض زخم بستر چیست؟

بعد از این که زخم بستر در افراد به وجود می آید، عوارضی هم به وجود می آید که مهم ترین آن ها به شرح زیر است:

عفونت پوست: پوستی که زخم می شود بعد از مدت زمانی به دلیل رشد کردن میکروب ها دچار عفونت می شود، یک سری ترشحات از زخم بیرون می آید و خیلی بد بو می شود.

عفونت استخوان و مفصل: عفونتی که در پوست ایجاد می شود احتمال دارد به استخوان و مفصل زیرین گسترش یابد و باعث بروز عفونت شود.

عفونت خون: در محل زخم بستر باکتری هایی رشد و تکثیر می کنند ، این باکتری ها می توانند وارد جریان خون افراد شوند و در نتیجه باعث عفونت سراسری در بدن و سپس مرگ شوند.

سرطان: اگر زخم بستر درمان نشود و به مدت طولانی بماند احتمال دارد در پوست نوعی سرطان پوست به نام Squamous cell carcinoma به وجود آید.

درمان زخم بستر به چه صورت انجام می ‌شود؟

ابتدایی ترین راه برای درمان این بیماری بدون در نظر گرفتن مرحله ای که زخم در آن است، حذف کردن این فشار ادامه دار است که باعث به وجود آمدن زخم شده است، برای این که این کار را انجام دهید موارد زیر را انجام دهید:

کم کردن فشار

در مرحله های اول هدف ما حذف کردن فشار و تغییر پوزیشن فرد است، در این مراحل استفاده کردن از تشک های مواج سلولی، تشک های تخم مرغی و تخت مناسب خیلی به درمان کمک خواهند کرد.

برای خرید تشک مواج با کیفیت و قیمت مناسب فروشگاه تجهیز سلامت از طریق لینک زیر اقدام کنید:

تشک مواج تخم مرغی زنیت مد Zenithmed

تشک مواج تخم مرغی وکتو Vekto

تشک مواج زنیت مد

جابجایی مکرر بیمار

وضعیت بیماران مبتلا به زخم بستر را باید به طور مرتب تغییر دهیم و آن ها را در وضعیت مناسب قرار دهیم، وضعیت افرادی که روی صندلی چرخدار می نشیند باید هر یک ربع یک بار و افرادی که در بستر دراز کشیده اند را باید هر ساعت یک بار عوض کنیم، اگر خود بیمار توانایی انجام این کار را ندارد باید به او کمک کنیم.

استفاده کردن از وسایل مخصوص می تواند به بلند کردن و جا به جا کردن بیمار بدون این که با بستر زیاد مالش داشته باشد کمک کند.

مواد غذایی مناسب و ویتامین ها

استفاده از مواد غذایی مناسب  و برخی ویتامین ها از جمله ویتامین A ، C و املاحی مانند زینک و روی می تواند به بهتر شدن و التیام سریع تر زخم بستر و بهبود بیماری سالمند کمک کند.

شستشوی روزانه زخم

زمانی که بیمار را به طور متوسط هر 1 الی 2 ساعت تغییر وضعیت می‌ دهید محل زخم را با پنبه و آب مرطوب کرده تا سلول‌های مرده از روی سطح زخم پاک شوند، این کار برای پیشگیری از خشک شدن و تخریب زود هنگام پوست انجام می ‌شود.

سطوح حمایت کننده

استفاده از یک و یا چند بالشت می ‌تواند به بیمار کمک کند تا در وضعیت مناسب قرار گیرد به طوری که فشار زیادی به محلی که زخم شده وارد نشود، از بالشتک‌هایی که هوا یا آب در آن ها دارد می‌توان در زیر محل‌هایی که زخم به وجود آمده است استفاده کرده تا فشار کمتری به زخم وارد شود.

پاک‌ سازی و پانسمان زخم

بعد از خارج کردن بافت‌های مرده باید همیشه محل زخم را تمیز نگه داشت تا از ورود میکروب‌ها و عفونت‌ها جلوگیری کنیم اگر زخم بستر در مرحله اول باشد شست‌ و شو با آب و صابون کفایت می‌ کند، اما اگر بیماری در مراحل بعدی باشد حتماً باید با محلول نمکی یا سالین آن را شستشو داد.

می شود از پانسمان استفاده کرد که زخم را خشک نگه می دارد و از ورود میکروب به آن پیشگیری می شود.

استفاده از پماد ترمیم کننده

پماد ترمیم کننده با خاصیت باکتریواستاتیک خود نقش به سزایی در جلوگیری و کنترل عفونت در بیماری زخم بستر دارد.

مکمل های درمان

مهم ترین و سریع ترین راه درمان این بیماری که اکثر پزشکان از آن استفاده می کنند، داروهای خاص تجویز کردن برای بیمار است.

داروی کنترل درد

زخم های بستر خیلی درد دارند و به همین دلیل فرد بیمار نیاز دارد داروهایی را مصرف کند تا درد او کم شود، بعضی از این دارو ها ایبوپروفن و ناپروکسن است که حتما باید پزشک آن را برای بیمار تجویز کند.

این دارو ها ضد التهاب و درد هستند، به همین خاطر اگر بیمار به پانسمان خاص و برداشت بافت نیاز داشته باشد می تواند از این دارو ها مصرف کند.

داروی ضد عفونت

برخی از زخم بسترها عفونی می شوند که سریع ترین راه درمان زخم بستر عفونی این است که از داروهای آنتی بیوتیک استفاده شود، این داروها می توانند موضعی باشند یا می توانند خوراکی باشند که در هر دو صورت پزشک باید آن ها تجویز کند.

کنترل اسپاسم و گرفتگی عضلات

در بعضی از موارد اسپاسم یا گرفتگی عضله باعث می شود در زخم سایش یا بریدگی به وجود آید که این مسئله شرایط فرد بیمار را سخت تر می کند، برای این که از این مسئله پیشگیری شود پزشک با روش های مخصوصی که کنترل اسپاسم نام دارد عضله های فرد بیمار را رها می کند تا فرد دچار اسپاسم نشود.

جراحی زخم

این درمان برای زمانی است که زخم بیمار در مرحله چهارم باشد در این صورت در عمل جراحی بافت‌های آسیب دیده و مرده برداشته می‌ شود و در جراحی ترمیمی از سایر قسمت‌های بدن پوست گرفته می ‌شود تا برای محل مورد نظر استفاده شود.

انواع پانسمان های زخم بستر

پانسمان های بسیاری از جمله نوین و سنتی برای درمان این بیماری وجود دارد که با دقت به شدت زخم بیمار از آن ها استفاده می شود.

بعضی از پانسمان های نوین شامل هیدروژل، فوم، هیدروکلوئید، عسل، آلژینات، کلاژن، نقره و فیلم شفاف است، یکی از پر استفاده ترین این پانسمان ها، پانسمان فوم ها هستند که چندن لایه فوم را دارا هستند و همچنین خاصیت جذب زیاد دارد و در به وجود آوردن یک محیط گرم و مرطوب نقش دارد که برای بهبود این زخم موثر هستند.

نوع دیگری از پانسمان های جدید مناسب، آلرژینات ها هستند که از جلبک تهیه شده اند و 2 نوع نواری و ملحفه ای دارند، این مدل پانسمان ها برای زخم های بزرگی که ترشحات زیادی دارند مناسب هستند.

نحوه استفاده از چسب زخم بستر

برای استفاده کردن از چسب زخم بستر، اول باید محل مورد نظرتان را خوب با سرم بشویید و بعد با استفاده کردن از یک گاز استریل، محل زخم را کاملا خشک و سپس تمیز کنید.

دقت کنید پیش از استفاده از چسب زخم بستر باید همه ی اطراف زخم خشک خشک باشد، برای این کار دستمال را بگذارید و بردارید و اصلا دستمال را روی زخم فرد نکشید، حالا چسب را در محل مورد نظر خود بچسبانید تا زخم دیده نشود.

اضافه بر این موارد این چسب باید تقریبا 2 سانتی متر با زخم فاصله داشته باشد تا به خوبی بچسبد.

چه افرادی مستعد بیماری زخم بستر هستند؟

هر فردی که برای مدت زمان طولانی در موقعیت ثابت باقی بماند دچار بیماری زخم بستر می شود، با این حال افرادی که دارای ویژگی های زیر باشند احتمال دارد که زودتر به این بیماری مبتلا شوند.

• افرادی که دارای عضو مصنوعی هستند.
• بیمارانی که دچار سوء تغذیه هستند.
• سالمندان بالای 70 سال
• افرادی که حس برخی از اندام های شان را از دست داده اند.
• افرادی که در حرکت کردن محدودیت دارند.
• افرادی که در حرکت کردن ناتوان هستند.

پیشگیری از زخم بستر

• پیشگیری از ایجاد زخم بستر راحت‌تر و مؤثرتر از درمان آن است، اگر متوجه هر یک از نشانه‌های هشدار اولیه شدید، بلافاصله پرستار و یا کسی که از شما مراقبت می‌ کند را مطلع کنید، اگر سریعا متوجه زخم بستر شوید، کار هایی برای پیشگیری از زخم قبل از رشد کردن آن موجود است.
• هر روز به‌طور مرتب باید پوست نقاطی را که بیشتر احتمال زخم بستر دارند به‌دقت وارسی کنید و هر دو ساعت یک‌بار موقعیت بیمار را تغییر دهید، با انجام دادن این کار فشار و اصطکاک کم می شود و گردش خون به قسمت های صدمه دیده بر می گردد.
• در برخی از مورد ها شما برای این که موقعیت فرد را در حالت راحت نگه دارید به بالشت و متکا نیازمندید، بدن فرد را با استفاده از بالشت در موقعیت و پوزیشن مناسب قرار دهید، برای این که سایش و رطوبت را کم کنید، میان ناحیه هایی از بدن که به یکدیگر فشار وارد می کنند، بالشت بگذارید.

اگر به پشت و رو به سقف دراز کشیده‌اید، بالشت را زیر دنبالچه، شانه‌ها، پاشنه‌ها و آرنج قرار دهید، اگر به یک سمت دراز کشیده‌اید، از بالشت برای جدا کردن زانوها و مچ پاها بهره ببرید، وقتی که به پشت خوابیده‌اید بالشت را زیر زانو نگذارید چون به پاشنه فشار وارد می‌کند.

• شما باید پوست را تمیز و خشک نگه دارید، هر چقدر پوست خشک تر باشد، با احتمال کمتری حالت خمیری می گیرد و زخم می شود، وقتی پوست تمیز باشد باکتری های کمتری به پوست فرد نفوذ می کند.

برای این که پوست را بشویید می توانید از یک صابونی که ملایم است و یک پارچه ی نرم استفاده کنید و همه ی بدن خود را خصوصا جاهایی مانند زیر سینه ها، کشاله ران یا بین باسن را به خوبی تمیز کنید.

• با پوست به آهستگی برخورد کنید، برای این که انعطاف پذیری پوست را حفظ کنید و از پوسته پوسته شدن و ترک خوردگی پیشگیری کنید از مرطوب کننده و محافظ پوست استفاده کنید، از پودر تالک استفاده نکنید چون ممکن است ناخوشایند باشد و لازم باشد هرروز دوش بگیرید بنابراین پوست خشک می شود.
• حتما پس از ادرار و مدفوع پوست را به خوبی پاک کنید، اگر فرد بیمار کنترل ادرار و مدفوع خود را ندارد باید از ریختن ادرار و مدفوع روی پوست او جلوگیری کنیم و پوست او را بشوییم و آن را خشک کنیم.
• برای فرد بیمار از لباس هایی که نرم هستند استفاده کنیم و لباس هایی که تنگ هستند یا دوخت آن ضخیم است یا این که دکمه و زیپ دارد که روی پوست فرد فشار ایجاد می کند را تن بیمار نکنیم.

بعد از این که فرد بیمار را جا به جا کردید مطمئن شوید که لباس در ناحیه هایی جمع نشده باشد و یا چین و چروک نداشته باشد تا روی بدن فرد فشار نیاورد و زخم بستر به وجود نیاید.

• بیشتر این نکته ها برای کسانی که روی ویلچر می نشینند هم صدق می کند، مطمئن شوید که هر یک ربع تا 20 دقیقه فرد موقعیت خودش را عوض می کند.

اگر اندام های بالایی فرد به اندازه کافی زود دارد و قوی می باشد، باید سعی کند به شکل مرتب با استفاده از دست خود و دستگیره های ویلچر کل بدن را بلند کند، از بالشتک هایی که به شکل دونات هستند استفاده نکنید چون می تواند باعث فشار روی پوست فرد شود.

• حتماً با استفاده از تغذیه مناسب باید به اندازه کافی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب به بدن برسانید.